Әкімшілік соттардың қызметі

                     Өздеріңіз білетіндей, 1 шілдеден бастап жаңа Әкімшілік рәсімдік  процессуалдық кодексі (ӘРПК) енгізілді, ол мемлекеттік органдармен реттелетін ішкі әкімшілік рәсімдердің тәртібін, әкімшілік іс жүргізу процедуралары мен тәртібін қамтамасыз етеді.

Орал қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты өзінің жұмысын бастады. Оның өкілеттіктеріне Батыс Қазақстан облысында туындайтын қоғамдық-құқықтық дауларды қарау кіреді. Сонымен қатар аудандық соттар тұрғындардың талап арыздары бойынша әкімшілік істерді қарауға құқылы.

Облыстық сотта төменгі сатыда тұрған соттардың шешімін қайта қарайтын әкімшілік істер жөніндегі апелляциялық сот алқасы құрылды.

Енді Әкімшілік соттардың жұмысы - әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі мамандандырылған соттардың құзыретіне жатқызылған әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс емес, мемлекеттік органдарға тиесілі әкімшілік органдар арасындағы жария - құқықтық даудың материалдары, функциялары мен өкілеттіктері (жауапкер), және азаматтар мен заңды тұлғалар (талап қоюшылар). Бұл санаттағы істер ҚР АПК 29 тарауын алып тастау арқылы азаматтық іс жүргізу саласынан алынып тасталды.

Әкімшілік соттардың юрисдикциясына жеке сот орындаушыларының, салық, кеден, жер, тұрғын үй, мемлекеттік сатып алу саласындағы шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне), мемлекеттік қызметшілердің еңбек даулары бойынша талап қоюына және басқаларына шағымдану талаптары кіреді.

           Әкімшілік істің бастамашысы әрқашан талапкер болып табылады, оның құқықтары мен заңды мүдделері әкімшілік органның шешімімен немесе әрекетімен (әрекетсіздігімен) қозғалады немесе бұзылады. Әкімшілік органның шешімімен келіспеген жағдайда, талапкер сотқа жүгінер алдында дауды соттан тыс шешу үшін жоғары тұрған органға жүгінуі қажет болады.                                       

           Әкімшілік іс жүргізудің жаңа тәртібі талапкердің өз құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау процедурасын едәуір жеңілдетеді, себебі көп жағдайда дәлелдеу жүктемесі жауапкерге жүктеледі. Сот талап қоюдың болуын, дәлелдемелерді талап етуді, алдын ала құқықтық позицияны нақтылауды, дауды бейбіт жолмен шешуді және т.б. жеңілдетеді.

Ағымдағы жылдың шілде айында облыстық соттарға 101 әкімшілік талап арыз берілді, оның 91 талап арызы мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотқа, қалғаны талапкерлердің тұрғылықты жері бойынша аудандық соттарға берілді. 16 талап-арыз дауды шешудің міндетті сотқа дейінгі тәртібін сақтамауына және әкімшілік сотқа талап арыздардың юрисдикциясының болмауына, сондай-ақ жауапкердің орнын ауыстыруды нақтылауға, талаптарды кері қайтарып алуға байланысты қайтарылды.  

Жоғарыда келтірілген әкімшілік істер санының көп бөлігі жер дауларымен байланысты (25,7%), жеке сот орындаушыларының әрекеттеріне (18,8%), мемлекеттік сатып алу саласындағы (14,8%) және т.б. болып отыр.

 Соттардың қоғамдық дауларды қарау жөніндегі жұмысы қажетсіз формализмді және процестің созылуын жоққа шығаратын жаңа принциптерге негізделген. Әкімшілік соттардың жұмысының жаңа форматы азаматтар мен ұйымдарды мемлекеттік ұйымдар мен олардың лауазымды тұлғаларының оларға қарсы қабылдаған шешімдері мен әрекеттерімен емес, олардың құқықтары мен заңды мүдделерін сотта қорғауға белсендіреді деп күтілуде.

Облыстық соттар азаматтардың және кәсіпкерліктің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға, шешімдер қабылдау мен мемлекеттік функцияларды іске асыру кезінде әкімшілік органдардың қызметін реттеуге бағытталған Қазақстан Республикасының жаңа ӘРПК қолдану бойынша белсенді түсіндіру жұмыстарын жүргізуде.

Батыс Қазақстан облыстық сотының әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Е.Идиров